Δημοκρατία - Μια επιστημονική τεκμηρίωση
Νίκος Γκίκιζας – Επιστήμονας Δεδομένων
O Francis Galton, ξάδερφος του Κάρολου Δαρβίνου, θεωρείται από πολλούς πατέρας της σύγχρονης μαθηματικής στατιστικής. Ο βασικός λόγος είναι η ανακάλυψη αυτού που σήμερα ονομάζουμε «παλινδρόμηση στο μέσο» αλλά και το ότι υπήρξε μέντορας του πρωτοπόρου στατιστικού Karl Pearson. Λίγοι γνωρίζουν ότι είναι, τουλάχιστον έμμεσα, και πατέρας της επιστημονικής τεκμηρίωσης της αδιαμεσολάβητης δημοκρατίας.
Το 1907, ο Galton δημοσίευσε μια παράδοξη παρατήρηση σε ένα άρθρο με τίτλο “Vox Populi” στο περιοδικό Nature¹. Σε ένα πανηγύρι στο Plymouth της Αγγλίας όπου παρευρέθηκε, 800 άνθρωποι συμμετείχαν σε έναν διαγωνισμό. Στόχος τους ήταν να μαντέψουν το βάρος ενός βοδιού. O Galton ανέλυσε όλες τις συμμετοχές και παρατήρησε ότι ενώ μεν οι επι μέρους εκτιμήσεις απείχαν ενίοτε πολύ από το πραγματικό βάρος, ο μέσος όρος βρισκόταν εξαιρετικά κοντά στην πραγματικότητα. Συγκεκριμένα βρήκε ότι η διάμεσος των εκτιμήσεων απείχε λιγότερο από 1% από το πραγματικό βάρος του βοδιού (1.207 λίβρες έναντι των πραγματικών 1.198)².
«Ο μέσος διαγωνιζόμενος», έγραψε ο Galton, «ήταν τόσο κατάλληλος να εκτιμήσει σωστά το βάρος του βοδιού όσο ο μέσος ψηφοφόρος να κρίνει τη σημασία των περισσότερων πολιτικών ζητημάτων για τα οποία ψηφίζει». Η παρατήρηση του Galton επιβεβαιώθηκε έκτοτε σε πολλαπλά αντίστοιχα πειράματα. Ένα από τα πιο διάσημα ήταν αυτό του Jack Treynor, καθηγητή χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Στην αίθουσα διδασκαλίας ζήτησε από τους φοιτητές του να μαντέψουν τον αριθμό φασολιών σε ένα βάζο. Ο μέσος όρος των εκτιμήσεων ήταν 871 έναντι του πραγματικού 850, ενώ μόνο ένας από τους 57 συμμετέχοντες μάντεψε ακριβέστερα από το σύνολο³. Σε αντίστοιχα, επαναλαμβανόμενα πειράματα παρατηρήθηκε ότι ενώ σε κάθε πείραμα ορισμένοι συμμετέχοντες εκτιμούσαν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον αριθμό των φασολιών από τους υπόλοιπους, η επιτυχία τους δεν ήταν συστηματική⁴.
Η παρατήρηση αυτή, ότι δηλαδή ένα αρκούντως μεγάλο, ανοιμοιογενές σώμα ανθρώπων, μπορεί συλλογικά να λύσει με μεγάλη ακρίβεια ποσοτικά προβλήματα ονομάστηκε «η σοφία του πλήθους» (αγγλικά “the wisdom of crowds”). Το γεγονός αυτό είναι και μια από τις ισχυρότερες ενδείξεις ότι υπό τις σωστές προϋποθέσεις, η δημοκρατία μπορεί να συντελέσει όχι μόνο σε μια πιο δίκαιη αλλά και σε μια πιο αποτελεσματική διακυβέρνηση. Ακόμα και σήμερα, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, σε πολλά εξειδικευμένα προβλήματα, πάνελ ειδικών αποδεικνύονται κατά πολύ αποτελεσματικότερα αυτής σε σωρεία προβλημάτων. Παραδείγματος χάριν, σε πρόσφατη έρευνα της Γερμανικής Δερματολογικής Εταιρείας βρέθηκε ότι 120 δερματολόγοι είναι συλλογικά καλύτεροι στη διάγνωση παθήσεων του δέρματος από αντίστοιχο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης⁵.
Η βασική αρχή ότι μεμονωμένοι αποφασίζοντες υστερούν σημαντικά από ένα πάνελ πολλών, ανεξάρτητων και διαφοροποιημένων αποφασιζόντων χρησιμοποιείται στην τεχνητή νοημοσύνη εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Ένας από τους διασημότερους και πιο επαναστατικούς αλγορίθμους, ο αλγόριθμος των λεγόμενων «τυχαίων δασών»⁶ (αγγλικά “random forests”), έχει τύχει της πλέον ευρείας εφαρμογής, σε πληθώρα προβλημάτων πρόβλεψης. Ομοίως με τον Galton, ο εφευρέτης του αλγορίθμου Leo Breiman κατάλαβε ότι ο συνδυασμός των προβλέψεων πολλών επιμέρους, ελαφρώς διαφοροποιημένων μοντέλων με απλή ψηφοφορία οδηγεί σε ένα νέο υπερμοντέλο, με σημαντικά επαυξημένη ακρίβεια πρόβλεψης.
Μια ακόμη συναρπαστική εφαρμογή της αρχής της «συλλογικής σοφίας» ήταν ο εντοπισμός του εξαφανισμένου υποβρυχίου USS Scorpion το Μάιο του 1968. Υπό την ηγεσία του στατιστικολόγου και αξιωματικού του Αμερικανικού Ναυτικού John Craven, συγκροτήθηκε ένα πανελ από διάφορους ειδικούς (μαθηματικούς, αξιωματικούς υποβρυχίων, ειδικούς διασώστες κ.τ.λ.). Ο Craven ζήτησε από τα μέλη του πάνελ να μαντέψουν ανεξάρτητα διάφορες παραμέτρους του υποβρυχίου κατά την εξαφάνισή του: το στίγμα του, την γωνία βύθισης, την ταχύτητά του κ.ο.κ.. Στη συνέχεια συνδύασε τις επιμέρους εκτιμήσεις σε μια συλλογική εκτίμηση προκειμένου να εντοπίσει την πιθανότερη θέση του υποβρυχίου, χρησιμοποιώντας Μπεϋζιανή στατιστική. Η συλλογικά παραχθείσα εκτίμηση απείχε περίπου 200 μέτρα από το σημείο που πράγματι βρέθηκε το υποβρύχιο, τον Οκτώβριο του 1968⁷.
Είναι φανερό, από όλα τα παραπάνω παραδείγματα ότι η συγκρότηση ατόμων σε σώμα για τη λήψη αποφάσεων, διαθέτει εκτός από ηθικά και πρακτικά πλεονεκτήματα. Φαίνεται ότι η διαδικασία της από κοινού λήψης αποφάσεων υπερτερεί της μεμονωμένης αποφάσης καθενός από τα επιμέρους άτομα, ιδιαίτερα μάλιστα όταν τα άτομα δεν έρχονται σε συνεννόηση, αλλά διατηρούν την ανεξαρτησία της κρίσης που πηγάζει από την ιδιαίτερη διαδρομή και τις ξεχωριστές δεξιότητες του καθενός. Η επιστήμη συνηγορεί απερίφραστα υπέρ της δημοκρατίας.
