Το πολίτευμα μας αποκαλείται επισήμως ( ή μάλλον καλύτερα, αυτοαποκαλείται ) ως «Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία», ενώ αποκαλείται επίσης και «Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία» ή «Έμμεση Δημοκρατία». Φυσικά κάτι τέτοιο πρόκειται περί μίας τεράστιας χίμαιρας, περί μίας πλάνης που έχει εντέχνως περάσει στις συνειδήσεις των ατόμων μιάς και το πολίτευμα μας δεν είναι επ’ουδενί δημοκρατικό, αλλά πρόκειται περί ολιγαρχίας. Μία τέτοια θέση θα επιχειρηθεί να εξηγηθεί και να τεκμηριωθεί στο παρόν άρθρο, αποκαθαίρωντας την δημοκρατία απ’ότι ξένο προς αυτή της έχει προσαφθεί στις μέρες μας και διαλευκάνοντας την σύγχυση που έχει επιβληθεί στην κοινωνία.
Ο οξύς παρατηρητής ίσως έχει εντοπίσει μία λεπτομέρια όσον αφορά την ονοματοδοσία που η ίδια μας η πολιτεία ( «κράτος» όπως κακώς το αποκαλούμε σήμερα ) δίνει στα επίσημα έγγραφα. Μπορούμε φερειπείν στις ταυτότητες μας να δούμε την αναγραφή «Ελληνική Δημοκρατία», ενώ στα Αγγλικά να αναγράφεται ως «Hellenic Republic». Εδώ είναι ένα πρώτο σημείο που πρέπει να σταθούμε, μιάς και θα αρχίσει να μας προϊδεάζει για το ζήτημα της φύσης του πολιτεύματος μας. Γιατί εφόσον το πολίτευμα μας είναι θεωρητικά δημοκρατία δεν αναγράφεται στα Αγγλικά ως «Democracy» – με τον όρο δηλαδή που δανείστηκε η Αγγλική γλώσσα για την δημοκρατία – αλλά αντ’αυτού αναφέρεται ως «Republic»; Τι είναι Republic, είναι ένα δημοκρατικό πολίτευμα;
Ο όρος Republic προέρχεται από το Λατινικό «Res Publica» – ας το πούμε εξαπλοποιημένα «ρεπούμπλικα». Προέρχεται από το res δηλαδή πράγματα ή υποθέσεις στα Λατινικά και το Public που σημαίνει δημόσιος, δηλαδή «δημόσιες υποθέσεις», ένας όρος που περιγράφει περίπου αυτό που εννοούμε στα Ελληνικά λέγοντας «πολιτική» ή «πολιτεία». Η ρεπούμπλικα ήταν το πολίτευμα της προαυτοκρατορικής Ρώμης στα αρχαία χρόνια. Το πολίτευμα αυτό ήταν μία ολιγαρχία ( κατ’άλλους μία αριστοκρατία ) και σε καμία περίπτωση μία δημοκρατία. Δεν υπήρχε συγκροτημένο σώμα των πολιτών ( δήμος ) και φυσικά την εξουσία ασκούσαν λίγοι, οι δύο ύπατοι, η σύγκλητος ( η οποία είχε την ανώτατη εξουσία στην πραγματικότητα ακόμα και αν αυτό δεν ίσχυε στην θεωρητική δομή της πολιτείας ) και σε χαμηλότερο βαθμό μερικοί επί μέρους αξιωματούχοι, όπως οι διάφοροι δήμαρχοι. Εκεί αναφαίνεται και μίας μορφής πρώιμη αντιπροσώπευση, ( μία έννοια που στον Ελληνικό κόσμο δεν υπήρχε ) κυρίως με τους δημάρχους των Πληβείων, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υφίσταται η κυριαρχία του σώματος των πολιτών που καθιστά ένα πολίτευμα δημοκρατία. Δεν υπάρχει λόγος βέβαια να πλατιάζουμε υπέρμετρα όσον αφορά την αρχαία Ρώμη, αρκεί να διαβάσει κανείς τον Έλληνα ιστορικό της εποχής Πολύβιο όταν στα βιβλία των ιστοριών του αναλύει το πολίτευμα της ή το έργο του Κικέρωνα «De Res Publica» ή «Περί Πολιτείας» στα Ελληνικά για να λάβει μία εικόνα της δομής του πολιτεύματος των Ρωμαίων. Γιατί όμως αναγράφεται η ρεπούμπλικα και μάλιστα αποδίδεται ως δημοκρατία;
Εδώ βρίσκεται μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές πλάνες της εποχής μας. Η ολιγαρχική ρεπούμπλικα είναι μαζί με τον Αγγλικό κοινοβουλευτισμό από τον μεσαίωνα και έπειτα οι πολιτειακοί πρόγονοι των σημερινών πολιτευμάτων της δύσης, τα οποία όμως βαφτίζονται και δημοκρτικά ενώ ελάχιστη σχέση έχουν με την δημοκρατία όπως την δημιούργησαν οι Έλληνες. Κοινοβουλευτισμός και δημοκρατία είναι δύο έννοιες αντίθετες. Η μεν πρώτη περιγράφει την εξουσία που ασκείται από το κοινοβούλιο, δηλαδή τους «αντιπροσώπους» του λαού ενώ η δεύτερη την πολιτική κυριαρχία των πολιτών ως σώμα ( δήμος ). Φυσικά όπως έχει αναλυθεί και σε άλλα άρθρα δεν γίνεται να υπάρξει κυριαρχία των πολιτών όταν μεταξύ αυτών και της άσκησης εξουσίας παρεμβάλλουν οι όποιοι «αντιπρόσωποι» και αποφασίζουν αυτοί εν ονόματι της κοινωνίας. Κυριαρχεί πολιτικά αυτός που έχει την δυνατότητα να επιβάλλει την βούληση του επί των πολιτικών ζητημάτων. Αν λόγου χάριν υπάρχει ένας μονάρχης ο οποίος αποφασίζει για τα πάντα αυτό σημαίνει πως επιβάλλει την βούληση του στα πολιτικά ζητήματα, ως εκ τούτου κυριαρχεί πολιτικά και τότε ονομάζουμε το πολίτευμα μοναρχικό. Αν όμως αντ’αυτού έπρεπε να εκτελεί τις αποφάσεις κάποιου άλλου ή άλλων τότε δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για κυριαρχία του, δεν κυριαρχεί αυτός που πρέπει να ακολουθήσει αυτό που του υποβάλλει κάποιος άλλος. Αντιστοίχως όταν είναι ένα ολιγομελές πολιτικό σώμα ( όπως λόγου χάριν μία βουλή ή μία κυβέρνηση λίγων ατόμων ) που καθορίζει τις αποφάσεις στα πολιτικά ζητήματα το πολίτευμα ονομάζεται ολιγαρχικό. Όταν όμως την δυνατότητα επιβολής της βούλησης του επί των πολιτικών ζητημάτων κατέχει το σώμα των πολιτών τότε είναι αυτό που κυριαρχεί πολιτικά και ως εκ τούτου έχουμε δημοκρατία, αν όμως είναι κάποιοι λίγοι «αντιπρόσωποι» που αποφασίζουν βάσει της δικής τους βούλησης και όχι βάσει της βούλησης της κοινωνίας τότε πρέπει μάλλον να μιλάμε για ολιγαρχία.
Το αν αυτοί έχουν εκλεγεί ή όχι από τους πολίτες λίγη σημασία έχει ως προς την ουσία, διότι εκλογή δεν συνεπάγεται κυριαρχία για τον εκλογέα. Κατ’αρχάς ας σημειωθεί πως οι εκλογές είναι ένας θεσμός αριστοκρατικός ( δηλαδή κατ’ουσίαν ολιγαρχικός ), μιάς και η θεωρητική αρχή πίσω απ’αυτές είναι το ότι επιλέγεται ο καλύτερος ( ο άριστος ) για την περάτωση ενός συγκεκριμμένου έργου. Πέραν τούτου όμως αν όπως είπαμε κυριαρχώ σημαίνει την δυνατότητα επιβολής της βούλησης μου, αυτή η δυνατότητα εκχωρείται στους εκλεγμένους με όχημα τις εκλογές, μιάς και με την παρούσα δομή του πολιτεύματος μας είναι αυτοί που μπορούν να επιβάλλουν την βούληση τους αποφασίζοντας για τα πολιτικά ζητήματα. Το να θεωρούμε πως αυτή η βούληση τους ταυτίζεται με την βούληση των πολιτών μόνο ως ευφυολόγημα πρέπει να το λογαριάζουμε μάλλον, μιάς και βασίζεται μόνο στην καλή προαίρεση τους, έννοια άγνωστη στην πολιτική σκηνή. Ακόμα, δεν θα μπορούσαν να γνωρίζουν την βούληση της κοινωνίας για το τάδε ή το δείνα ζήτημα μιάς και αυτή δεν έγκειται ποτέ σε προκατασκευασμένες θέσεις στα διάφορα κομματικά προγράμματα ( κάτι τέτοιο είναι υπερβολικά απλουστευτικό και χυδαία ασφυκτικό για την κοινωνία ) αλλά στις σκέψεις των ατόμων την κάθε δεδομένη στιγμή. Στο μέτρο που οι «αντιπρόσωποι» δεν συζητούν με το σύνολο των ατόμων που θεωρητικά αντιπροσωπεύουν ώστε να μάθουν την βούληση τους για το εκάστοτε ζήτημα και να την εφαρμόσουν δεν υπάρχει πραγματική εξουσία για τους αντιπροσωπευόμενους, συνεπώς δεν υπάρχει δημοκρατία. Όμως οι εκλογές δεν θα μπορούσαν να συνεπάγονται πολιτική κυριαρχία για την κοινωνία και για άλλους λόγους, όπως φερειπείν το ότι οι θέσεις ( δηλαδή οι πολιτικές πρακτικές, αν και εφόσον δεχθούμε πως οι υποσχέσεις θα τηρηθούν ) της εκάστοτε παράταξης αποτελούν μία ολόκληρη δέσμη πολιτικών σχεδόν για κάθε πολιτικό τομέα. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται θεωρητικά πως οι πολίτες που ψηφίζουν αυτή την παράταξη συμφωνούν εκ των προτέρων με όλες τις θέσεις της, κάτι που είναι πρακτικά σχεδόν απίθανο, κάτι που σημαίνει πως αν αυτή η παράταξη εκλεγεί θα πολιτευθεί σε κάποια ζητήματα αντίθετα της βούλησης της πλειονότητας, άρα αντιδημοκρατικά. Ένα ακόμα σημείο είναι η αδυναμία ελέγχου των εκλεγμένων από τους εκλογείς. Σε μία υπόθεση όπου οι εκλογείς είναι αυτοί που κυριαρχούν είναι αυτονόητο πως θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να ελέγξουν τους εκλεγμένους, κάτι που φυσικά δεν υφίσταται στον κοινοβουλευτισμό. Αντ’αυτού οι όποιοι «αντιπρόσωποι» έχουν την δυνατότητα επί του παρόντος να δρουν όπως αυτοί νομίζουν, κάτι που σημαίνει πρακτικά πως μπορούν να βλάψουν την χώρα και τους πολίτες, να τους εξαπατήσουν προεκλογικά ώστε να εκλεγούν ή να δρουν συστηματικά κατά της βούλησης των πολιτών δίχως οι δεύτεροι να έχουν την δυνατότητα να τους καθαιρέσουν ( φυσικά ούτε ο έλεγχος από την δικαστική εξουσία ευσταθεί ως αντεπιχείρημα, μιάς και βάσει του συντάγματος μας οι ανώτατοι δικαστές διορίζονται και ελέγχονται απ’την κυβέρνηση! ). Τα διάφορα σοφίσματα που ακούγονται απ’τους συστημικούς περί μη ποινικοποίησης της πολιτικής ζωής είναι φυσικά τα απέλπιδα αφηγήματα του καθεστώτος ώστε να προστατεύσει την ατιμωρησία και την ασυδοσία του, κάτι που προφανώς δεν υφίσταται ούτε καν σαν ιδέα σε μία πραγματική δημοκρατία, μιάς και καθείς είναι υπεύθυνος για τις πολιτικές πράξεις του. Ούτε φυσικά το διάσημο αντεπιχείρημα του δικαιώματος να διαδηλώνουμε πρέπει να εκληφθεί σοβαρά. Διαδηλώνει αυτός που διαμαρτύρεται αλλά δεν διαμαρτύρεται αυτός που κυριαρχεί, αφού μπορεί να επιβάλλει την βούληση του και ως εκ τούτου δεν υπάρχει λόγος διαμαρτυρίας. Συνεπώς το δικαίωμα ( το οποίο δεν συνεπάγεται και πολιτική ελευθερία όπως εξηγείται σε άλλο άρθρο ) του διαμαρτύρεσθαι είναι ακριβώς το τεκμήριο της ανελευθερίας μας, το τεκμήριο της πολιτικής υποτέλειας των πολιτών οι οποίοι πρέπει να περιορίσουν την αντίθεση τους με τα πολιτικά πεπραγμένα σε διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις εκεί που θα έπρεπε να έχουν την θεσμική δυνατότητα να παρέμβουν και να αποφασίσουν ως σώμα. Μα ούτε και η συχνά λιβανιζόμενη ελευθερία του λόγου δεν αποδεικνύει την δημοκρατικότητα του κοινοβουλευτισμού, γιατί αυτή δεν είναι που καθιστά κάποιον κυρίαρχο. Ναι μεν η ελευθερία του λόγου υπάρχει οπωσδήποτε σε αυτόν που κυριαρχεί, αλλά είναι μάλλον απότοκο της κυριαρχίας και όχι αυτό που την καθιστά τέτοια. Έτσι, και όπως πολύ σωστά επισημαίνει και ο Κ. Καστοριάδης τα διάφορα δικαιώματα, η ελευθερία του λόγου και ούτω καθεξής είναι καλά και άγια, αλλά είναι δεύτερου και τρίτου βαθμού επακόλουθα της δημοκρατίας, όχι αυτά που την καθιστούν δημοκρατία. Δημοκρατία όπως έχουμε πει είναι το πολίτευμα στο οποίο κυριαρχεί πολιτικά ( κράτος ) το σώμα των πολιτών ( δήμος ). Αν δεν υφίσταται αυτή η θεμελιώδης αρχή τίποτα άλλο δεν καθιστά ένα πολίτευμα δημοκρατία. Διαφορετικά είναι σαν να ισχυριζόμαστε πως εφόσον τα κινητά τηλέφωνα εκπέμπουν ακτινοβολία ( ένα επακόλουθο τους δηλαδή αλλά όχι αυτό που τα ορίζει ως κινητά ) ό,τι εκπέμπει ακτινοβολία είναι ένα κινητό τηλέφωνο ( ! ), κάτι φυσικά που πρόκειται περί συλλογιστικής πλάνης και που στο πεδίο της πολιτειολογίας και της πολιτικής έχουν δόλια βάλει στον διάλογο οι διάφοροι καθεστωτικοί διαννοούμενοι και μη.
Από όλα τα παραπάνω συνάγεται ξεκάθαρα πως ο κοινοβουλευτισμός δεν είναι ένα δημοκρατικό πολίτευμα όσο κι’αν καπηλεύεται εντέχνως αυτή την έννοια για να κρατά τα πλήθη σε αδράνεια, αντ’αυτού είναι ένα πολίτευμα ολωσδιόλου ολιγαρχικό. Μία μικρή ομάδα ανθρώπων, η κυβέρνηση, είναι που κατέχει την πολιτική εξουσία και κυριαρχεί. Όπως προείπαμε οι εκλογές δεν συνεπάγονται απαραίτητα και δημοκρατία, μιάς και αυτές μπορεί κάλλιστα να υπάρξουν και σε άλλα πολιτεύματα, ολιγαρχικά και μοναρχικά, άρα το αν αυτή η κυβέρνηση εξελέγη ή όχι μικρή σημασία έχει. Γιαυτό λοιπόν είναι ανάγκη πλέον να ξεκαθαρίσουμε τις έννοιες στις συνειδήσεις μας ώστε να αξιώσουμε ως κοινωνία να περάσουμε από τον ολιγαρχικό κοινοβουλευτισμό στην πραγματική δημοκρατία.
